مگس زیتون
مگس زیتون
زيتون در چند ماهه اخير بسيارى از مشترى هايش را از دست داده است. حشره اى به نام مگس زيتون مسئول اصلى اين هراس است. زيتون كاران رودبار تاكنون ناگزير شده اند تعداد زيادى از درختان زيتون را براى خلاص شدن از شر آفت بسوزانند. گرچه سوختن شاخه هاى صلح در آتش به خودى خود به قدر كافى دلسردكننده است اما آينده زيتون كارى مى تواند بسيار نگران كننده تر از آن باشد، نگرانى از آن كه زيتون هم به فهرست سياه مبتلايان گونه هاى مهاجم وارداتى اضافه شود. مهاجمان آفتى كه در ميانشان نام هاى سرشناسى چون كرم ساقه خوار برنج، آزولا، شانه دار خزر و بسيارى ديگر خودنمايى مى كنند. در تاريخ ۳۱ مرداد سال جارى مگس زيتون براى نخستين بار در ايران از منطقه رودبار گزارش شد و بعد از آن در منطقه قزوين و زنجان و تا دو ماه پس از آن در كل كشور. اخيراً حضور اين آفت از كهنوج نيز گزارش شده است. كارشناسان مركز دفع آفات خيلى بعيد مى دانند كه اين حشره به طور طبيعى و بدون كمك هاى انسان دوستانه بتواند با چنين سرعتى انتشار يابد. براساس تائيد موسسه آفات و بيمارى هاى كشور اين آفت همان مگس زيتون است كه در ارمنستان، آذربايجان، تركيه و پاكستان نيز پراكنده است.مگس زيتون از كجا و به چه طريقى وارد ايران شده است؟ كارشناسان بخش تحقيقات جهاد كشاورزى استان گيلان احتمال مى دهند كه اين آفت همراه محموله هاى زيتون قاچاق و نهال هاى آلوده از مرز عراق و از مقصد سوريه و اردن وارد ايران شده باشد. با اين حال اثبات واقعيت اين سناريو كار ساده اى نيست. زيتون بخوريم؟ بله با خيال راحت. از قرار معلوم انگل مشتركى ميان انسان و گياه وجود ندارد. خوردن كرم حشراتى كه آفت ميوه مى شوند براى انسان اگر منفعت نداشته باشد خطرى هم ندارد، خواه سيب باشد خواه زيتون. با اين حال مگس زيتون در كار روغن كشى اختلال ايجاد مى كند و كيفيت آن را پائين مى آورد، زيرا موجب بالارفتن اسيديته مى شود. در اين صورت نيز به تائيد اداره بهداشت مى توان اسيد را خنثى كرد و به حد نرمال آن در روغن زيتون رساند.همه اينها به كنار، شايد مهمترين پرسشى كه اكنون در حوزه مديريت كشاورزى با آن روبرو هستيم آن است كه آيا آفت بر واردات مقدم است يا واردات بر آفت؟ آيا زيتون نيز به دنبال برنج، چاى و بادام از اين پس خارجى خواهد شد؟
مگس زيتون (Bactrocera olea) كه در سال ۱۷۸۸ توسط گملين نامگذارى شده، مهمترين آفت ميوه زيتون در اكثر كشورهاى حوضه مديترانه است. لارو اين حشره تنها به يك نوع غذا وابسته است و منحصراً از ميوه زيتون تغذيه مى كند. مگس هاى بالغ از شهد و شيره گياهان و نيز ساير منابع غذايى مايع يا نيمه مايع استفاده مى كنند. آسيب ناشى از سوراخ شدن و خورده شدن ميوه زيتون توسط لارو در حدود ۳۰ درصد از محصول زيتون كشورهاى حوضه مديترانه به ويژه يونان و ايتاليا كه عمده توليدكنندگان اين محصولند را از بين مى برد. مگس زيتون آفت جدى درختان زيتون در سرتاسر محدوده كشت آنها است و علاوه بر حوضه مديترانه، شمال، شرق و جنوب آفريقا، جزاير قنارى، هند، غرب آسيا و ظاهراً هر جايى از نيمكره شرقى كه در آن زيتون (جنس Olea) كاشته مى شود را در برمى گيرد. اين آفت در ۱۹۹۸ از ايالات متحده و كاليفرنيا گزارش شده و از آن زمان تاكنون به مناطق وسيعى سرايت كرده است. بدين ترتيب زيتون هاى نيمكره غربى نيز از گزند اين مگس در امان نمانده اند. اما تاكنون گزارشى از آلودگى زيتون هاى استراليا و نيوزيلند به اين آفت داده نشده است.
مراحل بلوغ مگس زيتون همانند ساير اعضاى خانواده Tephritid به ويژه جنس Bactrocera است. لارو مگس زيتون تمامى مراحل حياتش را صرفاً درون ميوه زيتون مى گذراند و در اوايل بهار به شكل حشره بالغ بالدار از درون ميوه هاى چيده نشده يا ميوه هايى كه روى زمين افتاده اند، خارج مى شود. در حوضه مديترانه دو تا پنج نسل از مگس ها طى يك سال به وجود مى آيند. مگس زيتون فصل زمستان را در مرحله شفيرگى سپرى مى كند و مگس هاى بالغ از مارس تا مه بسته به عرض جغرافيايى و دماى منطقه پديدار مى شوند. در شرايط تابستان پيش از جفت گيرى يك دوره ۶ تا ۱۰ روزه پيش از تخم گذارى سپرى مى شود. چنانچه هوا به قدر كافى گرم نباشد اين دوره كمى طولانى تر خواهد بود. طى اين دوره تخمدان مگس هاى ماده كاملاً بالغ مى شود و نخستين دسته تخم در اوايل ژوئن آماده است. در اين هنگام ماده ها به طور فعال دست به جست وجو مى زنند و در اولين ميوه هاى رسيده زيتون تخم مى گذارند. در هر ميوه زيتون ممكن است ۱۰ تا ۱۲ تخم طى يك روز گذاشته شود. هر مگس در طول دوره حيات خود مى تواند بين ۲۰۰ تا ۲۵۰ تخم بگذارد.
ماده ميوه را با اندام مخصوص تخم گذارى سوراخ مى كند و تخم ها را زير پوست جاسازى مى كند. لاروهاى بدون پا (كرم حشره) از گوشت ميوه تغذيه مى كنند و باعث افتادن ميوه از درخت مى شوند. مراحل تخم، لارو و حشره به ترتيب از ۲ تا ،۴ ۱۰ تا ۱۴ و تقريباً ۱۰ روز طول مى كشد. طول چرخه حيات مگس زيتون از يك تا ۶ يا ۷ ماه متغير است. مگس هاى زيتون نر در طول معاشقه صداها يا علائم شنيدارى گوشخراشى ايجاد مى كنند. معاشقه و جفت گيرى در غروب آفتاب و در لحظه هاى پايانى روشنايى روز اتفاق مى افتد. مگس هاى ماده فرومون خاصى توليد مى كنند كه از چند جزء سازنده تشكيل مى شود. مگس هاى زيتون ماده تنها ماده هاى شناخته شده خانواده Tephritid هستند كه فرومون توليد مى كنند. نرها نيز فرومونى دارند كه پيش از اين در ساير اعضاى اين خانواده شناسايى و مورد مطالعه قرار گرفته است. ماده اصلى سازنده اين فرومون «۱ و ۷ ديوكساسپيرو [۵/۵] اوندكان» است كه نرها را به سوى خود جلب مى كند. مگس هاى ماده به طرف فرومون ساير ماده ها جلب نمى شود اما نرها به سوى فرومون ساير نرها نيز كشيده مى شوند. از اين رو مى توان مگس ها را در فصل جفت گيرى در تله هاى فرومونى به دام انداخت.
چنانچه ميوه رسيده براى تخم گذارى در دسترس باشد ميزان كارآيى تله هاى فرومونى نيز به حداكثر مى رسد اما هنگامى كه ميوه اى به عنوان ميزبان وجود ندارد، مگس ها به لحاظ جنسى غيرفعال مى شوند و ديگر به سوى تله هاى فرومونى جلب نمى شوند. در اين شرايط مگس ها را مى توان روى ساير گياهان پيدا كرد. البته به غير از زيتون به گياه ديگرى آسيب نمى رسانند. بررسى ها نشان مى دهد هنگامى كه محصول تازه زيتون رسيده مى شود. يعنى وقتى هسته ميوه شروع به سخت شدن مى كند، تركيبات شيميايى از آن رها مى شود كه تكوين تخم در ماده را تحريك مى كند. تخم ها پس از گذاشته شدن طى ۲ تا ۳ روز تفريخ مى شوند و لارو طى ۲۰ روز به حداكثر رشد خود مى رسد. تونل هايى كه لارو در ميوه ايجاد مى كند به سرعت توسط قارچ ها آلوده مى شود و اين امر نهايتاً به پوسيدگى ميوه ختم مى شود. اگر ميزان آلودگى ميوه ها بيش از يك درصد باشد زيتون ديگر قابل عرضه به بازار نيست و اگر ميزان آلودگى بيش از ۱۰ درصد باشد حتى براى روغن گيرى نيز قابل استفاده نيست.
مگس ميوه نسبت به سرما بسيار حساس است و در اواخر زمستان تنها تعداد اندكى حشره در ميوه هاى چيده نشده يا ميوه هاى افتاده بر روى زمين پيدا مى شوند، اما همين تعداد اندك پس از زمستان چرخه زندگى را دوباره از سر مى گيرند. مگس زيتون براى هضم گوشت زيتون به يك باكترى همزيست در روده خود نياز دارد. باكترى همزيست «پزود موناس ساوستنوى» كه در روده مگس زيتون به سر مى برد عامل اصلى ايجاد برآمدگى هايى بر روى ميوه زيتون است. بررسى ها حاكى از آن است كه مگس هاى زيتون ماده سريع تر از نر ها پرواز مى كنند اما نر ها در عوض براى دستيابى به منابع غذايى قادر به طى مسافت بيشترى هستند. رژيم غذايى مگس ها مملو از پروتئين است و مگس هاى بالغ غالباً در اطراف درختان پرتقال، ليمو، گريپ فروت، هلو، آوكادو و ساير درختان تجمع مى كنند.
مگس هاى ماده در اروپا ميوه هاى زيتون بزرگ تر و آبدار تر را براى گذاشتن تخم ترجيح مى دهند. بدين ترتيب لاروهاى بيشترى پرورش مى يابند و شانس بقاى آنها افزايش مى يابد. معلوم شده است كه مگس ها برخى از واريته ها را بيش از سايرين ترجيح مى دهند. اين موضوع براى توليد كنندگان زيتون حائز اهميت است و در موقع كشت ارقام مختلف لحاظ مى شود.
طول بدن مگس زيتون ماده بالغ به ۵ ميلى متر و فاصله دو سر بالش تقريباً به ۱۰ ميلى متر مى رسد. بال ها غشايى و عمدتاً شفافند و در نوك هر بال يك لكه قهوه اى كوچك ديده مى شود. سينه سياه و سطح پشتى آن با كرك هاى نقره اى پوشانده شده كه سه خط سياه باريك و موازى روى آن قرار دارند. سرشانه ها و بالا و پايين قاعده بال ها زرد رنگ، بخش ميانى پوسته كتينى سياه و بخش خلفى آن نيز زرد است. شكم سياه است و با كرك هاى خاكسترى پوشانده شده. قطعات تنه با نوارهاى عرضى كمرنگ مشخص مى شوند. در وسط آخرين قطعه يك لكه قهوه اى متمايل به قرمز وجود دارد. پوسته اى كه اندام تخم گذارى را دربرمى گيرد سياه و خود اندام تخم گذارى متمايل به قرمز است. مگس ماده به وسيله اين اندام پوسته ميوه را سوراخ مى كند و تخم ها را در زير پوست جاى مى دهد.
• روش هاى كنترل
استفاده از طعمه هاى مسموم به منظور كنترل مگس ها روشى بسيار قديمى است و هم اكنون نيز در نيمكره شرقى براى كنترل مگس زيتون عمدتاً از طعمه هاى سمى يا سمپاشى استفاده مى شود. اما تكنيك هايى كه سازگارى بيشترى با محيط زيست دارند مانند استفاده از تله هاى فرومونى و نرهاى سترون تنها در نواحى محدودى مورد استفاده يا آزمايش قرار مى گيرند. در سال هاى اخير براى كنترل مگس با استفاده از روش عقيم سازى كوشش هايى صورت گرفته است. مواد شيميايى عقيم كننده بسيارى وجود دارند كه در دزهاى پايين از راه غذا يا از طريق تماس موثر واقع مى شوند. چنانچه بتوان خطر اين نوع مواد عقيم كننده براى انسان و حيوانات را از بين برد كه البته متخصصان به آن خوشبين نيستند، ممكن است مواد شيميايى عقيم كننده سلاح كارآمدى بر عليه مگس هاى زيتون باشند. بررسى ها نشان مى دهد كه هر دو جنس نر و ماده مگس زيتون را مى توان تحت تاثير تابش در آخرين مرحله شفيرگى سترون ساخت. از لحاظ نظرى رهاسازى مگس هاى نرى كه عقيم شده اند، ممكن است در طرح هاى كنترل مگس به طور موثرى مورد استفاده قرار گيرند، اما نيازمند بررسى بوم شناختى كامل و پويايى جمعيت مگس ها و نيازمند تشكيلات پيشرفته براى توليد و رهاسازى مگس هاى نر عقيم است. در مجموع اين روش ممكن است به همراه ساير روش ها موثر واقع شود. استفاده از تله هاى چسبناك و تله فرومونى كه در آن از فرومن هاى جلب كننده اين حشره استفاده مى شود از جمله روش هاى كنترل سازگار با محيط زيست است.
مگس زيتون دشمنان طبيعى اندكى دارد اما پژوهشگران همچنان اميدوارند كه موفق به يافتن شكارچى در زيستگاه بومى اين حشره در آفريقا شوند.
يكى از اميدهاى بيوتكنولوژى يافتن زنبورهايى است كه لاروشان از لارو مگس زيتون تغذيه مى كند و در نهايت منجر به مرگش مى شود. هم اكنون پژوهشگران آمريكايى به همراه پژوهشگران فرانسوى و آفريقايى در صدد يافتن اين زنبورها هستند.
كاليفرنيا نيز در كنترل بيولوژيك پيشينه موفقى دارد. در دهه ۱۹۵۰ كه مزارع زيتون آن توسط اين آفت تخريب شده توانستند با ورود يك زنبور پارازيتوئيد از ايران و پاكستان تا حدودى آن را تحت كنترل درآورند. در حال حاضر گونه هايى از زنبورهاى پارازيتوئيد كه تقريباً انگل مگس زيتون اند در آفريقا پيدا شده اند. البته صرف انگل بودن اين زنبورها نمى تواند دليل موفقيت آنها در كنترل مگس هاى زيتون باشد. ممكن است در شرايط نسبتاً پايدار محيط و در آب و هواى مناسب اين زنبورها بتوانند جمعيت مگس ها را به طور موثرى كنترل كنند.
از جمله ساير روش هاى مبارزه با اين آفت استفاده از واريته هاى مقاوم تر، هرس كردن درختان آلوده و قطع درختان زيتون آلوده اى است كه در پارك ها، خيابان ها و نظاير آن كاشته شده اند.
www.ake.blogfa.com www.ake.blogfa.com www.ake.blogfa.com
زيتون در چند ماهه اخير بسيارى از مشترى هايش را از دست داده است. حشره اى به نام مگس زيتون مسئول اصلى اين هراس است. زيتون كاران رودبار تاكنون ناگزير شده اند تعداد زيادى از درختان زيتون را براى خلاص شدن از شر آفت بسوزانند. گرچه سوختن شاخه هاى صلح در آتش به خودى خود به قدر كافى دلسردكننده است اما آينده زيتون كارى مى تواند بسيار نگران كننده تر از آن باشد، نگرانى از آن كه زيتون هم به فهرست سياه مبتلايان گونه هاى مهاجم وارداتى اضافه شود. مهاجمان آفتى كه در ميانشان نام هاى سرشناسى چون كرم ساقه خوار برنج، آزولا، شانه دار خزر و بسيارى ديگر خودنمايى مى كنند. در تاريخ ۳۱ مرداد سال جارى مگس زيتون براى نخستين بار در ايران از منطقه رودبار گزارش شد و بعد از آن در منطقه قزوين و زنجان و تا دو ماه پس از آن در كل كشور. اخيراً حضور اين آفت از كهنوج نيز گزارش شده است. كارشناسان مركز دفع آفات خيلى بعيد مى دانند كه اين حشره به طور طبيعى و بدون كمك هاى انسان دوستانه بتواند با چنين سرعتى انتشار يابد. براساس تائيد موسسه آفات و بيمارى هاى كشور اين آفت همان مگس زيتون است كه در ارمنستان، آذربايجان، تركيه و پاكستان نيز پراكنده است.مگس زيتون از كجا و به چه طريقى وارد ايران شده است؟ كارشناسان بخش تحقيقات جهاد كشاورزى استان گيلان احتمال مى دهند كه اين آفت همراه محموله هاى زيتون قاچاق و نهال هاى آلوده از مرز عراق و از مقصد سوريه و اردن وارد ايران شده باشد. با اين حال اثبات واقعيت اين سناريو كار ساده اى نيست. زيتون بخوريم؟ بله با خيال راحت. از قرار معلوم انگل مشتركى ميان انسان و گياه وجود ندارد. خوردن كرم حشراتى كه آفت ميوه مى شوند براى انسان اگر منفعت نداشته باشد خطرى هم ندارد، خواه سيب باشد خواه زيتون. با اين حال مگس زيتون در كار روغن كشى اختلال ايجاد مى كند و كيفيت آن را پائين مى آورد، زيرا موجب بالارفتن اسيديته مى شود. در اين صورت نيز به تائيد اداره بهداشت مى توان اسيد را خنثى كرد و به حد نرمال آن در روغن زيتون رساند.همه اينها به كنار، شايد مهمترين پرسشى كه اكنون در حوزه مديريت كشاورزى با آن روبرو هستيم آن است كه آيا آفت بر واردات مقدم است يا واردات بر آفت؟ آيا زيتون نيز به دنبال برنج، چاى و بادام از اين پس خارجى خواهد شد؟
مگس زيتون (Bactrocera olea) كه در سال ۱۷۸۸ توسط گملين نامگذارى شده، مهمترين آفت ميوه زيتون در اكثر كشورهاى حوضه مديترانه است. لارو اين حشره تنها به يك نوع غذا وابسته است و منحصراً از ميوه زيتون تغذيه مى كند. مگس هاى بالغ از شهد و شيره گياهان و نيز ساير منابع غذايى مايع يا نيمه مايع استفاده مى كنند. آسيب ناشى از سوراخ شدن و خورده شدن ميوه زيتون توسط لارو در حدود ۳۰ درصد از محصول زيتون كشورهاى حوضه مديترانه به ويژه يونان و ايتاليا كه عمده توليدكنندگان اين محصولند را از بين مى برد. مگس زيتون آفت جدى درختان زيتون در سرتاسر محدوده كشت آنها است و علاوه بر حوضه مديترانه، شمال، شرق و جنوب آفريقا، جزاير قنارى، هند، غرب آسيا و ظاهراً هر جايى از نيمكره شرقى كه در آن زيتون (جنس Olea) كاشته مى شود را در برمى گيرد. اين آفت در ۱۹۹۸ از ايالات متحده و كاليفرنيا گزارش شده و از آن زمان تاكنون به مناطق وسيعى سرايت كرده است. بدين ترتيب زيتون هاى نيمكره غربى نيز از گزند اين مگس در امان نمانده اند. اما تاكنون گزارشى از آلودگى زيتون هاى استراليا و نيوزيلند به اين آفت داده نشده است.
مراحل بلوغ مگس زيتون همانند ساير اعضاى خانواده Tephritid به ويژه جنس Bactrocera است. لارو مگس زيتون تمامى مراحل حياتش را صرفاً درون ميوه زيتون مى گذراند و در اوايل بهار به شكل حشره بالغ بالدار از درون ميوه هاى چيده نشده يا ميوه هايى كه روى زمين افتاده اند، خارج مى شود. در حوضه مديترانه دو تا پنج نسل از مگس ها طى يك سال به وجود مى آيند. مگس زيتون فصل زمستان را در مرحله شفيرگى سپرى مى كند و مگس هاى بالغ از مارس تا مه بسته به عرض جغرافيايى و دماى منطقه پديدار مى شوند. در شرايط تابستان پيش از جفت گيرى يك دوره ۶ تا ۱۰ روزه پيش از تخم گذارى سپرى مى شود. چنانچه هوا به قدر كافى گرم نباشد اين دوره كمى طولانى تر خواهد بود. طى اين دوره تخمدان مگس هاى ماده كاملاً بالغ مى شود و نخستين دسته تخم در اوايل ژوئن آماده است. در اين هنگام ماده ها به طور فعال دست به جست وجو مى زنند و در اولين ميوه هاى رسيده زيتون تخم مى گذارند. در هر ميوه زيتون ممكن است ۱۰ تا ۱۲ تخم طى يك روز گذاشته شود. هر مگس در طول دوره حيات خود مى تواند بين ۲۰۰ تا ۲۵۰ تخم بگذارد.
ماده ميوه را با اندام مخصوص تخم گذارى سوراخ مى كند و تخم ها را زير پوست جاسازى مى كند. لاروهاى بدون پا (كرم حشره) از گوشت ميوه تغذيه مى كنند و باعث افتادن ميوه از درخت مى شوند. مراحل تخم، لارو و حشره به ترتيب از ۲ تا ،۴ ۱۰ تا ۱۴ و تقريباً ۱۰ روز طول مى كشد. طول چرخه حيات مگس زيتون از يك تا ۶ يا ۷ ماه متغير است. مگس هاى زيتون نر در طول معاشقه صداها يا علائم شنيدارى گوشخراشى ايجاد مى كنند. معاشقه و جفت گيرى در غروب آفتاب و در لحظه هاى پايانى روشنايى روز اتفاق مى افتد. مگس هاى ماده فرومون خاصى توليد مى كنند كه از چند جزء سازنده تشكيل مى شود. مگس هاى زيتون ماده تنها ماده هاى شناخته شده خانواده Tephritid هستند كه فرومون توليد مى كنند. نرها نيز فرومونى دارند كه پيش از اين در ساير اعضاى اين خانواده شناسايى و مورد مطالعه قرار گرفته است. ماده اصلى سازنده اين فرومون «۱ و ۷ ديوكساسپيرو [۵/۵] اوندكان» است كه نرها را به سوى خود جلب مى كند. مگس هاى ماده به طرف فرومون ساير ماده ها جلب نمى شود اما نرها به سوى فرومون ساير نرها نيز كشيده مى شوند. از اين رو مى توان مگس ها را در فصل جفت گيرى در تله هاى فرومونى به دام انداخت.
چنانچه ميوه رسيده براى تخم گذارى در دسترس باشد ميزان كارآيى تله هاى فرومونى نيز به حداكثر مى رسد اما هنگامى كه ميوه اى به عنوان ميزبان وجود ندارد، مگس ها به لحاظ جنسى غيرفعال مى شوند و ديگر به سوى تله هاى فرومونى جلب نمى شوند. در اين شرايط مگس ها را مى توان روى ساير گياهان پيدا كرد. البته به غير از زيتون به گياه ديگرى آسيب نمى رسانند. بررسى ها نشان مى دهد هنگامى كه محصول تازه زيتون رسيده مى شود. يعنى وقتى هسته ميوه شروع به سخت شدن مى كند، تركيبات شيميايى از آن رها مى شود كه تكوين تخم در ماده را تحريك مى كند. تخم ها پس از گذاشته شدن طى ۲ تا ۳ روز تفريخ مى شوند و لارو طى ۲۰ روز به حداكثر رشد خود مى رسد. تونل هايى كه لارو در ميوه ايجاد مى كند به سرعت توسط قارچ ها آلوده مى شود و اين امر نهايتاً به پوسيدگى ميوه ختم مى شود. اگر ميزان آلودگى ميوه ها بيش از يك درصد باشد زيتون ديگر قابل عرضه به بازار نيست و اگر ميزان آلودگى بيش از ۱۰ درصد باشد حتى براى روغن گيرى نيز قابل استفاده نيست.
مگس ميوه نسبت به سرما بسيار حساس است و در اواخر زمستان تنها تعداد اندكى حشره در ميوه هاى چيده نشده يا ميوه هاى افتاده بر روى زمين پيدا مى شوند، اما همين تعداد اندك پس از زمستان چرخه زندگى را دوباره از سر مى گيرند. مگس زيتون براى هضم گوشت زيتون به يك باكترى همزيست در روده خود نياز دارد. باكترى همزيست «پزود موناس ساوستنوى» كه در روده مگس زيتون به سر مى برد عامل اصلى ايجاد برآمدگى هايى بر روى ميوه زيتون است. بررسى ها حاكى از آن است كه مگس هاى زيتون ماده سريع تر از نر ها پرواز مى كنند اما نر ها در عوض براى دستيابى به منابع غذايى قادر به طى مسافت بيشترى هستند. رژيم غذايى مگس ها مملو از پروتئين است و مگس هاى بالغ غالباً در اطراف درختان پرتقال، ليمو، گريپ فروت، هلو، آوكادو و ساير درختان تجمع مى كنند.
مگس هاى ماده در اروپا ميوه هاى زيتون بزرگ تر و آبدار تر را براى گذاشتن تخم ترجيح مى دهند. بدين ترتيب لاروهاى بيشترى پرورش مى يابند و شانس بقاى آنها افزايش مى يابد. معلوم شده است كه مگس ها برخى از واريته ها را بيش از سايرين ترجيح مى دهند. اين موضوع براى توليد كنندگان زيتون حائز اهميت است و در موقع كشت ارقام مختلف لحاظ مى شود.
طول بدن مگس زيتون ماده بالغ به ۵ ميلى متر و فاصله دو سر بالش تقريباً به ۱۰ ميلى متر مى رسد. بال ها غشايى و عمدتاً شفافند و در نوك هر بال يك لكه قهوه اى كوچك ديده مى شود. سينه سياه و سطح پشتى آن با كرك هاى نقره اى پوشانده شده كه سه خط سياه باريك و موازى روى آن قرار دارند. سرشانه ها و بالا و پايين قاعده بال ها زرد رنگ، بخش ميانى پوسته كتينى سياه و بخش خلفى آن نيز زرد است. شكم سياه است و با كرك هاى خاكسترى پوشانده شده. قطعات تنه با نوارهاى عرضى كمرنگ مشخص مى شوند. در وسط آخرين قطعه يك لكه قهوه اى متمايل به قرمز وجود دارد. پوسته اى كه اندام تخم گذارى را دربرمى گيرد سياه و خود اندام تخم گذارى متمايل به قرمز است. مگس ماده به وسيله اين اندام پوسته ميوه را سوراخ مى كند و تخم ها را در زير پوست جاى مى دهد.
• روش هاى كنترل
استفاده از طعمه هاى مسموم به منظور كنترل مگس ها روشى بسيار قديمى است و هم اكنون نيز در نيمكره شرقى براى كنترل مگس زيتون عمدتاً از طعمه هاى سمى يا سمپاشى استفاده مى شود. اما تكنيك هايى كه سازگارى بيشترى با محيط زيست دارند مانند استفاده از تله هاى فرومونى و نرهاى سترون تنها در نواحى محدودى مورد استفاده يا آزمايش قرار مى گيرند. در سال هاى اخير براى كنترل مگس با استفاده از روش عقيم سازى كوشش هايى صورت گرفته است. مواد شيميايى عقيم كننده بسيارى وجود دارند كه در دزهاى پايين از راه غذا يا از طريق تماس موثر واقع مى شوند. چنانچه بتوان خطر اين نوع مواد عقيم كننده براى انسان و حيوانات را از بين برد كه البته متخصصان به آن خوشبين نيستند، ممكن است مواد شيميايى عقيم كننده سلاح كارآمدى بر عليه مگس هاى زيتون باشند. بررسى ها نشان مى دهد كه هر دو جنس نر و ماده مگس زيتون را مى توان تحت تاثير تابش در آخرين مرحله شفيرگى سترون ساخت. از لحاظ نظرى رهاسازى مگس هاى نرى كه عقيم شده اند، ممكن است در طرح هاى كنترل مگس به طور موثرى مورد استفاده قرار گيرند، اما نيازمند بررسى بوم شناختى كامل و پويايى جمعيت مگس ها و نيازمند تشكيلات پيشرفته براى توليد و رهاسازى مگس هاى نر عقيم است. در مجموع اين روش ممكن است به همراه ساير روش ها موثر واقع شود. استفاده از تله هاى چسبناك و تله فرومونى كه در آن از فرومن هاى جلب كننده اين حشره استفاده مى شود از جمله روش هاى كنترل سازگار با محيط زيست است.
مگس زيتون دشمنان طبيعى اندكى دارد اما پژوهشگران همچنان اميدوارند كه موفق به يافتن شكارچى در زيستگاه بومى اين حشره در آفريقا شوند.
يكى از اميدهاى بيوتكنولوژى يافتن زنبورهايى است كه لاروشان از لارو مگس زيتون تغذيه مى كند و در نهايت منجر به مرگش مى شود. هم اكنون پژوهشگران آمريكايى به همراه پژوهشگران فرانسوى و آفريقايى در صدد يافتن اين زنبورها هستند.
كاليفرنيا نيز در كنترل بيولوژيك پيشينه موفقى دارد. در دهه ۱۹۵۰ كه مزارع زيتون آن توسط اين آفت تخريب شده توانستند با ورود يك زنبور پارازيتوئيد از ايران و پاكستان تا حدودى آن را تحت كنترل درآورند. در حال حاضر گونه هايى از زنبورهاى پارازيتوئيد كه تقريباً انگل مگس زيتون اند در آفريقا پيدا شده اند. البته صرف انگل بودن اين زنبورها نمى تواند دليل موفقيت آنها در كنترل مگس هاى زيتون باشد. ممكن است در شرايط نسبتاً پايدار محيط و در آب و هواى مناسب اين زنبورها بتوانند جمعيت مگس ها را به طور موثرى كنترل كنند.
از جمله ساير روش هاى مبارزه با اين آفت استفاده از واريته هاى مقاوم تر، هرس كردن درختان آلوده و قطع درختان زيتون آلوده اى است كه در پارك ها، خيابان ها و نظاير آن كاشته شده اند.
www.ake.blogfa.com www.ake.blogfa.com www.ake.blogfa.com
+ نوشته شده در ۱۳۸۸/۰۱/۱۳ ساعت 5:52 توسط مهندس محمد اکرم ایرندگانی
|